Dakshinamurthy Stothram – Sloka 9

We saw in the introductory blog, a broad perspective about Visvarupa of Brahman. For liberation and eternal Bliss, we need to understand formless Brahman. If we have to have a smooth process of switching over from a Brahman with a form to the formless Brahman, it is essential that we need to expand our vision and horizon and identify ourselves with everything that exists as the Ultimate Reality.

இதனையே பாரதியார் எளிய தமிழில்

காக்கை குருவி எங்கள் ஜாதி-நீள்
கடலும் மலையும் எங்கள் கூட்டம்;
நோக்குந் திசையெலாம் நாமன்றி வேறில்லை;
நோக்க நோக்கக் களியாட்டம்.

என உரைத்தார்.

In this Sloka, Adi Sankaracharya picks up 8 representative samples from the 36 tattvas (principles) of Brahman and presents an integrated form of Lord Siva.

He picks up 7 principles from the “jagat” which are conditioned experience of us from the total cosmic existence and our consciousness (jiva), the conditioner as the eight representative samples given below schematically.

Audio Link

https://www.dropbox.com/s/ucyhdzup0g1vxll/Sloka%209%20-%20Bhuurambhaamsy%20anala.mp3?dl=0

Sanskrit Sloka

भूरम्भांस्यनलोऽनिलोऽम्बरमहर्नाथो हिमांशु पुमान्
इत्याभाति चराचरात्मकमिदं यस्यैव मूर्त्यष्टकम्
नान्यत् किञ्चन विद्यते विमृशतां यस्मात्परस्माद्विभोः
तस्मै श्रीगुरुमूर्तये नम इदं श्रीदक्षिणामूर्तये ॥९॥

Meaning in Tamil

நிலம் நீர் நெருப்பு காற்று விண் பகலவன் மதி உயிரென

சலன அசலனமாய் நாலிரு வடிவாய் நீக்கமற

நிறை மெய்யெனும் பரம்பொருளின்றி வேறெதுவும்

இலையென ஆராய்ந்தறிந்து துதிக்கும் ஞானியர் காணும்

ஆதிஅந்தமிலா மோனநிலை ஆசானாம் அந்த அருள்மிகு

தக்ஷிணாமூர்த்தி  பொற்பாதம் பணிந்திடுவோம்

ஆதி சங்கரர்

Meaning in English:

Earth, Water, Fire, Air, Space, Sun, Moon and Jiva, are verily His (i.e., Ātman’s) eight manifestations shining within the moving and the non-moving forms. Apart from Him (i.e., Ātman) there cannot Exist anything; The Yogis who reflect (i.e., Meditate) within discover Him as the essence from which everything originates; discover Him as existing beyond everything as the Eternal Essence.
Salutations to Him, the personification of our Inner Guru who awakens this knowledge through His profound silence. Salutation to Sri Dakṣiṇāmurty.

Understanding the Sloka

Now look at the verse. The aṣṭamūrtis are enumerated in the first line as under:

भूरम्भांस्यनलोऽनिलोऽम्बरमहर्नाथो हिमांशु पुमान् इत्याभाति चराचरात्मकमिदं यस्यैव मूर्त्यष्टकम्

Bhuur-Ambhaamsy-Analo-[A]nilo-[A]mbaram-Aharnaatho Himaamshu Pumaan Ity[i]-Aabhaati Cara-Acara-[A]ātmakam-Idam Yasya-Eva Muurty[i]-Assttakam

1. first. bhūambāsi; भूः bhūḥ plus ambāmsi, bhūḥ means earth, ambāmsi means water; अनलः analaḥ means fire; अशनलः anilaḥ means air; अम्भरं ambharaṃ means space. Up to this is five elements; bhutani.
2. Then अहनायतः aharnātaḥ means the Lord of the day; अहहः ahahaḥ means day, नातः nātaḥ means the Lord; who is the Lord of the day: who is responsible for the day to be the day. Sun rise alone brings the day, the Sun set takes away the day, therefore sun alone presides over the day, therefore it is अहनायतः aharnātaḥ; therefore aharnātaḥ means suryaha;
3. Then himānśu; himā means cool; aṃśuhuḥ, means rays; beams of light, aṃśuhuḥ; himasu means cool rayed one; And what is that which has got cool rays? Moon; and therefore, himāṃśuhuḥ means chandra; and suryaha and chandraha stands for the entire boudika prapancha; आभाति (Aabhaati) = Shining, Blazing; so with this seven acetanā factors are over.
4. Now comes 8th chetanā factor. What is that? पुमान् pumān. pumān represents all the जीवः jīvaḥrasis from the minutest micro oganisms to the biggest brahmaji, all of them, by पुमान् जीवः, चेतन जीवः इशत pumān jīvaḥ, cetana jīvaḥ iti;
5. In this way, चराचरात्मकशमदं मूत्र्ष्टय कम् carācarātmakamidaṃ mūrtyaṣṭakam, these 8-fold factors, mūrtyaṣṭakam or the 8-fold facet consists of carācarātmakamidaṃ; includes both the चर प्रपन्ज cara prapanja; cara means the moving chetana as well as achara prapancha; the non-moving achetanām. mūrtyaṣṭakam; chetanaachetanātmakam mūrtyaṣṭakam; this whole cosmos; which is the śarīram, the very body of dakṣiṇāmūrti ; it is not one body sitting under a banyan tree; that dakṣiṇāmūrti is for worshipping or is an avatāraḥ; but the real dakṣiṇāmūrti has the whole carācarātmakamidaṃ prapancha, as the very mūrti, mūrti means very body. And that is why we name viśvarupaḥ. viśvarupaḥ in that expression; the word rupaḥ means śarīram; iśvarupaḥ means how to understand: viśvam śarīram yasya yasya saha, the Lord whose body is the whole universe. Since the whole universe is the body of the Lord, wherever I am turning, I am seeing the Lord alone; you will find the description of the viśvarupaḥ is the same for all deities; Ekaroopa description will vary from deity to deity. viśvarupaḥ description will not have any variation; and therefore, mūrtiaṣṭakam yasya; yasya means viśvarupaḥ dakṣiṇāmūrti; this is the eight-fold form of viśvarupaḥ dakṣiṇāmūrti .

And not only that; parasmat vibhoho, anyathat chinchana naasthi; There is nothing else in the creation; other than, or away from this viśvarupaḥ dakṣiṇāmūrti; परस्माहिभो parasmādvibho means viśvarupaḥ dakṣiṇāmūrti. So parām means absolutely, vibhuhu means all pervading; parasmādvibho means other than or different from the absolutely all-pervading dakṣiṇāmūrti, kiñcana na asti; there is nothing;

नान्यत् किञ्चन विद्यते विमृशतां यस्मात्परस्माद्विभोः Naanyat Kin.cana Vidyate Vimrshataam Yasmaat-Parasmaad-Vibhoh

You take your own body; body part will become the achetana part of the dakṣiṇāmūrti. Therefore you do not exist, away from the dakṣiṇāmūrti and therefore you cannot say, God and world; that is a delusion; so therefore there is no question of God and world; mistaken-God is world; rightly taken world is none other than God; or what is world for the deluded person is the Lord for the wise person; What is world for the deluded person is the Lord for this wise person And therefore he says vimṛśatāṃ; vimṛśatāṃ means for the thinking people, for the refined people, for the scripturally educated people; For the wise people. For the wise people; there is no world other than dakṣiṇāmūrti ;

Tasmai Sri gurumoorthaye, dakṣiṇāmūrthaye; to that dakṣiṇāmūrti, who happens to be my guru also; I offer my namaskarams.

விஸ்வநாதனாகவும் விஸ்வாதீதனாகவும் இருப்பதுடன் உலகுயிர்கள் இயங்குதற்பொருட்டுச் சிவன் விஸ்வாந்தர்யாமியாகவும் உள்ளான். அந்நிலையைச் சித்தாந்த நூல்கள் அட்ட மூர்த்தம் என்று குறிப்பிடுகின்றன. ஐம்பெரும் பூதங்களான நிலம் நீர் நெருப்பு வளி ஆகாயம் என்பனவும் ஞாயிறு திங்கள் எனும் சுடர் இரண்டும் ஆன்மாவும் எனும் எட்டுமட்ட மூர்த்தமாம். இவற்றுள் முதலேழும் அசேதனம் (அறிவற்ற பொருள்); ஆன்மா ஒன்று சேதனம் (அறிவுடைப்பொருள்) இந்த எட்டினையும் இறைவன் தனது திருமேனியாகக் கொண்டு இயங்குகின்றான். இதனை,

“இருநிலனாய்த் தீயாகி நீருமாகி,

இயமனனாய் எறியுங் காற்று மாகி,

அருநிலைய திங்களாய் ஞாயி றாகி

ஆகாச மாயட்ட மூர்த்தியாகி ….

நிமிர்புன்சடையடிகள் நின்றவாறே”

அப்பர்

என்னும் அப்பர் பெருமானின் நின்றதிருத்தாண்டகமும்,

நிலம்நீர் நெருப்புயிர்

நீள்விசும்பு நிலாப்பகலோன்

புலனாய மைந்தனோ

டெண்வகையாய்ப் புணர்ந்து நின்றான்

உலகே ழெனத்திசை

பத்தெனத்தான் ஒருவனுமே

பலவாகி நின்றவா

தோணோக்கம் ஆடாமோ

திருவாசகம்

இறைவன் ஒருவனே, நிலமும், நீரும் தீயும், வாயுவும், பெரிய ஆகாயமும், சந்திரனும் சூரியனும், அறிவுருவாய ஆன்மாவும் என்னும் எட்டு வகைப் பொருள்களாய் அவற்றோடு கலந்து இருப்பவனாய் ஏழுலகங்களும் திக்குகள் பத்தும் ஆகப் பல பொருள்களாக நின்ற வகையைப் பாடி நாம் தோணோக்கம் ஆடுவோம் எனத் திருவாசகம் திருத்தோணோக்கம் (5) கூறின. சிவன் கலப்பினால் அவ்வப் பொருளாக இருத்தலை ஸ்ரீருத்திரமும் கூறிற்று. பொருள்களுடன் கலந்து ஒன்றி நின்று உயிர்களுக்கு உபகரித்தலை விவேக அறிவுடையவர் எவரும் அறிந்துய்யச் சிவம் இவ்வாறு அட்ட மூர்த்தமாக விளங்குகின்றது.

I found some interesting pictorials for this (courtesy: bhagvadgitausa.com).

Adi Sankara thus brings out clearly that our journey is to realise that all pervasive non-dual pure consciousness called Isvara.